قضا و قدر

س-قضا و قدَر چیست؟

ج-از بحث در مورد قضا و قدر نهی شده است. مردی از علی علیه السلام از قضا و قدر سوال نمود؛ امیرمومنان علی علیه السلام فرمود: قَدَر بحری است عمیق و فرو می رود در او هر که به نهایت آن خواهد رسد. دفعه ی دوم سوال نمودند؛ فرمود: راهی است تاریک پس در طلب نمودن این راه مباش که طی نمودن این راه دشوار است. چون نفهمید دفعه ی سوم سوال کرد. فرمودند: سرِّ خداست، برخود دشوار مگیر. فکرت به جایی نمی رسد، قدرت سرُّالله است، دست احدی بدان نمی رسد و پوشیده است از خلق، یعنی کسی نمی تواند آن را بشکافد که مطلع گردد و در علم الله سابق است. احدی قدرت ندارد که در آن علم سبقت نماید. بندگان را به دانستن آن تکلیف نکرده اند برای آنکه فوق نظر و عقل ایشان است. علم به آن محجوب تر از دریایست بی پایان و همیشه مواج. احدی از انسان پایش در آن نتواند شناور شدن و آن مخصوص خداست. عمق آن بحر به مقدار گشادگی آسمان و زمین است که 500 سال راه است و پهنای آن از مشرق تا مغرب که دویست و بیست و هفت هزار و چهارصد فرسنگ است. هرچند کسی شناگری خوب باشد در چنین دریایی به کجا توانَد رسید. در صفت آن دریا فرمود که سیاه است و در او مار و ماهی بسیار که آب آن دریا از برخورد زیاد به صورت موج بالا میرود و در یک نوبت فرو می نشیند. فکر باریک بینان در آن مانند کشتی است در تاریکی، گاه باشد که به ماهی رسد و گاه به مار. انسان عاقل در آن به حال اختیار فرو نمی رود و در قعر آن دریا آفتابی است تابان که از کثرتِ شعاع آن اطلاع نمی یابد، مگر داننده ی آشکار و نهان. نتیجه اینکه مقدرات الهی را پی نتوان برد. هر که داعیه نماید در حقیقت با او ضدّیت نموده است و در سلطنت با او منازعه کرده است. هرکس با او منازعه نمایند به غضب او گرفتار و جای او دوزخ است.

س- چیست که قضا و قدر خدا را عوض می نماید؟

ج- صدقه دادن و دعا به درگاه حق نمودن.

س- سرنوشت به دست خداست یا به دست بشر؟

ج- سرنوشتی هست که انسان برای خود ایجاد می نماید از قبیل: نیکی و بدی. لیکن عمر و روزی از جانب حق مقدّر می گردد.

در ازل حَق بود دانا و خبیر             او به کار خلق بینا و بصیر 

نیکی و زشتی بوَد پیشش عیان    او همان را بر تو بنوشت در جهان

س- آیا می شود به خدا اعتراضی در کارها نمود؟

ج- مُلک همه زان اوست و کسی را حقِّ چون و چرا نیست.

در ذاتِ خدا چون و چرا راه ندارد      با چون و چرا کس دلِ آگاه ندارد

س- خوبی و بدی به دست ماست یا خدا؟

ج- ما را فاعل و مختار خلق نموده اند. البته خدا به تو هم با کار زشت و هم کار خوب رزق و نفَس می دهد و اگر خواست از کار زشت تو را باز می دارد و الاّ عدل خود برایت جاری می نماید. تو تدبیر می نمایی و اگر خدا خواست برایت مقدّر می نماید.

س- انسان چند اَجَل دارد؟

ج- انسان دارای دو اَجَل است عجل دایم و اَجَل معلّق. همه روزه به دور سرِ انسان در گردش است و به واسطه دادنِ صدقه رفع بلا می شود.

س- خواندن نماز از ماست یا به اراده ی خدا؟

ج- خضر به اراده خود کشتی شکست؛ یعنی باید اراده نمایی. به اراده ی خود و امر خدا غلام را کشت، اما دیوار را برای رضای خدا تعمیر نمود. تو هم اگر نماز بستی، خالص برای خدا بخوان. ارادکَ ارادک و اراد الله اراد الله.  نیت از توست، عمل کردن به نماز از توفیق خدا و اراده ی توست، اما خواندن نماز مخصوص خداست.

س- اگر انسان به بلایی دچار گردد خود مقصر است یا کار خداست؛ چنانچه انسان مبتلا به بلا شود آیا قبلا گناهی را مرتکب شده که سزای عمل خود می بیند یا امتحان خداوند از بنده خود می باشد؟

ج- اگر سزای عملِ بد او بود باید خدا را شکر و سپاس نماید که به وسیله ی گوشمالی از گناهان پاک می گردد. چنانچه امتحان حق باشد اگر صبر پیشه نماید؛ خداوند در عوض اجر و مزدش زیاده خواهد نمود. بشر مانند طفل صغیری است که هنگام تطهیر گریه و زاری می نماید. اما خاصیت آن را پدر و مادر می داند نه طفل.

صبر باید، کارِ حق بر حکمت است      امتحان است یا گناهت ای پسر

س- بداء چیست؟

ج- بداء اعمال شخص را تغییر و تبدیل می نماید؛ یعنی اینکه ممکن است در اثر کار خیر شقاوت او مبدل به سعادت گردد. همچنان که سرکه تبدیل به شراب و شراب تبدیل به سرکه می شود. چنانچه وقتی باران نمی بارد در اثر دعا بداء حاصل شده باران می آید. روزی حضرت عیسی شخصی را ملاقات نمود؛ فرمود: این مرد که امشب عروسی می نماید فردا آخر عمرش می باشد. از قضا در همان شب سائلی به درِ خانه آمد و غذای خود را به سائِل داد. فردا مردم او را دیدند که در حیاط می باشد. خبر را به حضرت عیسی رساندند. شخص را خواند و گفت: دیشب چه عمل خیری انجام دادی؟ گفت: شام خود را به سائِل بخشیدم فرمود، بروید در رختخواب او تفحّص نمائید، وقتی رختخواب را عقب زدند مار مرده ی عظیمی یافتند. حضرت عیسی فرمود: به واسطه ی دادن صدقه بلا از او رفع گردید. در نتیجه صدقه بلا را رفع می نماید و رزق را زیاد.