عاقبت اندیشی
این روایت مختلف دیدم به دَهر چند دفتر دیده و دارم زان خبر
عارفی از عالِمی کرد این سوال گو چه فهمیدی تو از این انتقال
گفت دانا من شدم اکنون زِ هَشت غیرِ آنم یابَدَم از دست هشت
گفتمش برگو که مقصود تو چیست تا که دانم مقصدت زین راه چیست
گفت: استاد! از قرآن این کلام بس بوَد بر من کنون اندر نظام
دیدم اول من زِ بهرِ نفسِ شوم هر کسی بر دیگری آرد هجوم
هر کسی خواهد که بفروشد متاع می نماید بهر دنیایش نزاع
تا که رونق یابد آن دکّانِ او نی که بهرِ حق کُنَد کارِ نیکو
گشته مغرور هر کسی از کارِ خود نفس و شیطان هر دو راهش را ببُرد
خویش را زِ ایشان کشیدم برکنار تا توانی زین دکانداران فرار
چون شنید استاد از حاتم سخن صد هزارش مرحَبا گفت و حسَن
گفت برگو سومین اسرار چیست تا شناسم در جهان آن مرد کیست
هر کسی دیدم که گشته با ملال بهرِ دنیا در نزاع از بهرِ مال
باشد او در کبر و ناز و هم غرور هم زِ فرزندان خود اندر سرور
وقت مردن نه آید بهره ور جز به اعمال نیکوی خود به سر
گر عمل نیکو بوَد او را بگور تا قیامت باشدش بَحر و سرور
زین سخن عبرت گرفتم از جهان شد عطای مال و فرزندم عیان
چون شنید استاد از حاتم سخن صد هزارش مرحَبا گفت و حسَن
در پس آن چون نظر کردم همی حبِّ دنیا دارد از اخری غَوی
دائماً باشد پیِ امر معاش باشد اندر سختی و رنج و تلاش
می گذارد می رود آخر به گور می رود در قبر او تا نفخِ صور
می رود با حسرت و ذلّ و ملال مانده اندر گردنش رنج و بوال
روز میعادش بوَد افسوس و آه از حسابش باز می پرسد اله
می شود از کرده ی خود لنگ و لال چون بدیدم در گذشتم زین مقال
چون نظر کردم زدم دفتر ورق از جهان یکسر گذشتم زین نَسَق
چون شنید استاد از حاتم سخن صد هزارش مرحَبا گفت و حسَن
پنجمین دیدم تمامِ خلق را جمله در پندار باشند و هوا
هرکسی را آرزویی بی شمار چون چنین دیدم شدم من هوشیار
عبرتَم زین ماجرا گشتی فزون از همه کردم کناره و آزمون
مال خود را ایثار کردم بهرِ رَب تا به گورِ من شود عیش و طرَب
چون شنید استاد از حاتم سخن صد هزارش مرحَبا گفت و حسَن
باز شنیدم فرُّ دیدم خَلق را در حسَد باشند و کارِ ناروا
چون بدیدم این چنین از وضع کار کردم از کردارِ این مردم فرار
چون شنید استاد از حاتم سخن صد هزارش مرحَبا گفت و حسَن
باز دیدم دسته ای در بُخل و کین دایم اندر جنگ و با شیطان قرین
آبروی خویش ریزد بهرِ خَلق تا شکم را پر نمایَد تا به حلق
روزی ایشان نمی گردد فزون رَشک می آورند به خود از حد برون
از قضاء و از قدَر راضی شدم در قناعت ساختم با بیش و کم
چون شنید استاد از حاتم سخن صد هزارش مرحَبا گفت و حسَن
بعد دیدم دسته ای را در جهان می‌شوند بر خانه ی حاکم روان
هر کسی در تکیه گاهی بهرِ خویش می تراشد در جهان از بهرِ خویش
چون بدیدم شد همان استاد، من بر گذشتم زین هواها بیش و کم
چون بدیدم از دلم کردم برون تا نگَریَم روزی بر این نفسِ شوم
چون شنید استاد از حاتم سخن صد هزاران آفرین گفت و حسَن
ای علی عبرت بگیر از مرد و زن شمعِ حق گردی، نه شمعِ اَنجمن
دیوان شهید - صفحات 314، 315 و 316
توسط : شهید علی طاهریان